Świętowanie pierwszego dnia wiosny w przedszkolu
Obrzęd topienia, palenia czy w inny sposób niszczenia Marzanny odbywał się w czwartą niedzielę Wielkiego Postu, nazywaną Białą, Czarną lub Śmiertną. Jeszcze w latach pięćdziesiątych naszego wieku w Wielkopolsce dzieci z zielonymi gałązkami w rękach formowały orszak, na czele którego chłopcy nieśli Śmierć – pęk słomy spowity w białe płótno. Orszak obchodził kolejno wszystkie domy. O zmierzchu wynoszono ją poza granice wsi, a samą kukłę podpalano i wrzucano do stawu lub rzeki. Obrzęd topienia Marzanny miał również spowodować zmianę pór roku, przyspieszyć nadejście wiosny. Wiązał się z obrzędem Nowego Latka – Gaiku Zielonego. Gaikiem nazywano gałąź sosnową lub świerkową ustrojoną we wstążki, papierowe ozdoby, wydmuszki z jaj i paciorki. Aż do połowy XIX w. zwyczaj ten utrzymywał się szczególnie w Polsce południowo-zachodniej i traktowany był z wielką powagą. Podobne zwyczaje niszczenia zimy i wprowadzania wiosny znane są także w innych krajach Europy. Później zwyczaj ten przekształcił się w zabawę i w takiej formie przetrwał do naszych czasów. Zabawa ta spopularyzowana przez telewizję, prasę i inne środki masowego przekazu rozprzestrzeniła się na wszystkie regiony naszego kraju, nawet tam, gdzie pierwotnie obrzęd ten nie występował. Odbywa się 21 marca, w pierwszy dzień wiosny kalendarzowej. Jest to obecnie święto powitania wiosny, podczas którego organizuje się konkursy na najbardziej pomysłowo wykonaną kukłę, różne zabawy dziecięce, które przyczyniają się do poznania własnych tradycji ludowych.
Tradycje te są także kultywowane w Przedszkolu Samorządowym Nr 16 z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Brzechwy w Białej Podlaskiej. Jak co roku Święto wiosny zorganizowały nauczycielki sześciolatków. Dzieci z grupy „Biedronek” i „Kaczek” już wiele dni wcześniej przygotowywały się do tego obrzędu. Wspólnie z paniami zrobiły Marzannę i inne rekwizyty. Przygotowania te mogli obejrzeć przebywający w naszej placówce goście z Francji, uczestnicząc w próbie przedstawienia. Nasza prezentacja zrobiła na wszystkich duże wrażenie. Poniżej przedstawiam scenariusz przygotowanej uroczystości.
Topimy Marzannę – witamy wiosnę
Marzanna – Morena, Śmiercicha, Śmiertka – to różne określenia, jakie nadawano kukle. Stanowiła uosobienie zimy i śmierci. Wyprowadzenie jej poza granice wsi i utopienie lub spalenie było konieczne, aby przywołać wiosnę. Obrzędu dopełniano w czwartą niedzielę Wielkiego Postu. Począwszy od XIX wieku zwyczaj ten stopniowo zmieniał się w zabawę, w której brały udział dzieci i młodzież. Współcześnie łączymy go z początkiem kalendarzowej wiosny, kiedy to uczniowie topiąc Marzannę wyrzucają wraz z nią szkolne niedole.
CEL OGÓLNY: Aktywne uczestnictwo w poznawaniu tradycji i zwyczajów wiążących się z różnymi obrzędami i świętami.
CELE OPERACYJNE: (dziecko):
- zna zwyczaje związane z pożegnaniem zimy,
- wie co symbolizuje Marzanna,
- wymienia zwiastuny wiosny,
- potrafi wskazać zwiastuny wiosny w otoczeniu,
- umie zaśpiewać piosenkę o wiośnie,
- zgodnie współpracuje w grupie,
- szanuje przyrodę,
- bierze aktywny udział w życiu grupy i przedszkola.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: słomiany chochoł – Marzanna, ciepłe czapki i szaliki, stroje podlaskie, sylwety mieszkańców łąki i lasu, instrumenty perkusyjne, płyty CD z nagraniami, sukienka dla wiosenki.
Grupa 5,6-latki
1. Dzieci wchodzą korowodem do sali w rytm melodii podlaskiej:
Pomoce: płyta CD (Nagrania do tańców ludowych) nr 8
- 24 takty muzyki ustawiają się w półkolu.
- Następne 24 takty śpiewają I zwrotkę piosenki pt. „Marzanna”.
- 24 takty 4 pary tańczą taniec podlaski „Łysy”.
- Śpiewają II zwrotkę piosenki pt. „Marzanna’.
Piosenka pt. „Marzanna” na melodię podlaską.
Pomoce: płyta CD (Nagrania do tańców ludowych) nr 8
Słomiany chochole związany powrozem
Dość nas namęczyłaś i śniegiem i mrozem.
Ref.:
Marzanko! Marzanko! zimy koleżanko
Do widzenia łyżwom i nartom i sankom.(bis)
Wędrujemy z tobą do głębokiej wody
Utopimy ciebie niech już spłyną lody.
Ref.:
Marzanno! Marzanno! Ty zimowa panno!
Już się wiosna budzi gwiazdeczką poranną. (bis)
Już wiosenne słonko wzbija się po niebie
W tej wezbranej rzece utopimy ciebie.
Ref.:
Marzanno! Marzanno! Ty zimowa panno!
Już się wiosna budzi gwiazdeczką poranną.
2. Na środek wychodzi troje dzieci w czapkach i szalikach.
Dziecko I:
Wiosna idzie, co to będzie?
Jeszcze tyle śniegu wszędzie.
I na dachu i na płotku,
W polu, w lesie i w ogródku.
Dziecko II:
Już mam dość śniegu!
Dziecko III:
Już mam dosyć chłodu!
Dziecko II:
Nie chcę już na szybach
Żadnych kwiatków z lodu.
Chcę żeby już wiosna
Przyszła ze słoneczkiem,
Żebyśmy iść mogli
Z panią na wycieczkę.
Dziecko III:
Wiosna idzie nie ma strachu!
Zaraz zniknie śnieżek z dachu.
Już na pola i na łąki
Lecą gońcem jej skowronki,
Lecą do nas wiosny gońce,
Ciepły wietrzyk, ptaki, słońce!
3. Chłopcy wnoszą na środek Marzannę.
Zrobiliśmy kukłę,
Marzanna jej na imię.
Posadzimy ją na lodzie,
niech do morza płynie.
Już na wierzbach cicho
mruczą szare kotki,
a pod ziemią drzemią
wesołe stokrotki.
4. Wszystkie dzieci wspólnie żegnają zimę.
Żegnamy Cię zimo,
żegnamy Marzanno.
Przyjedź do nas w grudniu
brzydka, zimna panno.
Do widzenia Marzanno,
teraz na wiosnę pora,
już kwiaty wschodzą na łąkach, we wszystkich wiosennych kolorach.
Płyń Marzanno z zimą
na północ daleko,
my na wiosnę poczekamy
na łące nad rzeką.
5. Chłopcy wynoszą Marzannę.
6. Piosenka pt. „Przylot ptaków”.
Pomoce: płyta CD (Śpiewające brzdące cz. III) nr 1
7. Na scenie ustawiają się dzieci – drzewka, za nimi dziewczynka przebrana za Słoneczko i dzieci przebrane za Żabkę, Biedronkę, Żuczka, Motylka, Konika Polnego, Bociana, Kukułkę. Udają że śpią. Jaskółki – 2 dziewczynki wbiegają z obu stron, kręcą się w kółeczko.
Jaskółka I:
Patrz siostrzyczko jaskółeczko
coraz wyżej jest słoneczko.
Słoneczko – dziewczynka podnosi narysowane słonko do góry, Wiatr – chłopiec, wbiega i udaje, że dmucha.
Jaskółka II:
Ciepły wietrzyk zdmuchnął
z pola resztki śniegu.
Obie jaskółki:
Dokąd pędzisz?
Zostań chwilkę,
zatrzymaj się w biegu.
Wiatr (wbiega):
Nie mam chwilki do stracenia,
tyle jeszcze do zrobienia!
Trzeba pozamiatać
dróżki, ścieżki w lesie.
Zaraz przyjdzie wiosna
i kwiatki przyniesie…
Słoneczko (wychodzi):
Ja też wiele mam roboty,
wciąż wysyłam promień złoty.
Budzę żuczki i biedronki,
mieszkańców lasu i łąki.
Żabka (gimnastykuje się):
Posłuchajcie wszyscy
mnie – zielonej żabki.
Trzeba wyprostować
skrzydełka i łapki.
Biedronka, Żuczek, Konik Polny i Motyl:
Ciepły wietrzyk wieje
i słoneczko grzeje.
Cały las się cieszy
i łąka się śmieje!
Bocian:
Ogłaszam wszystkim i wszędzie
za chwilę wiosna tu będzie!
Zielone czapeczki
da drzewkom na głowę,
przyprowadzi do nas
kwiatki kolorowe!
Wiosna (wchodzi wiosna, trzyma w ręku koszyczek):
Przypłynęłam łódką
po błękitnej wodzie.
Cały świat do życia
będę budzić co dzień.
Dziecko IV:
Idzie piękna pani
Z jasnymi włosami
W zielonej sukience
Wyszytej kwiatami.
8. Tekst narracji nauczyciela jako tło do swobodnej improwizacji dziecięcej.
Pomoce: płyta CD (Odgłosy wielkiej podróży) nr 18 -śpiew ptaków
Nareszcie przyszła wiosna. Wszystko się zieleni. Wieje lekki, przyjemny wietrzyk, trawki chwieją się to w jedną, to w drugą stronę. Słyszymy cichutkie cykanie konika polnego. Gdzieś z oddali dochodzi głos kukułki. To chyba z lasu? W lesie zebrały się ptaki, które już powróciły z ciepłych krajów. Wyśpiewują piękne wiosenne trele. Bociany budują gniazdo na wierzchołku wysokiego, wysmukłego drzewa, cichutko klekocąc. A nad sadzawką słychać rechot żab. Kto nie słyszał, niech posłucha jaki jest to piękny koncert. Wszyscy się radują bo wiosna to najpiękniejsza pora roku.
Propozycje doboru efektów akustycznych do ilustracji instrumentalnej:
- szum wiatru – pocieranie bębenka rękami, grzechotki, 'huuu’
- szelest trawy – ciągłe wymawianie głoski „sz” i „s”, powolne poruszanie tamburynem
- konik polny – uderzanie malutkimi talerzami, wymawianie sylaby „cyt”
- kukułka – uderzanie drewienkami – ku-ku
- ptaki – lekkie uderzanie częściowo stłumionych talerzy małych i malutkich oraz trójkąta – nagranie śpiewu ptaków
- bocian – uderzanie stłumionymi malutkimi talerzami – kołatki
- żaby – złożone dłonie energicznym ruchem przybliżać i oddalać, drabinki
9. Wybrany chłopiec zaprasza Wiosnę do tańca.
10. „Przyroda” – zabawa ruchowa przy piosence.
Pomoce: płyta CD (KLANZA) nr 8
Kiedy wiosną przyroda rozkwita,
Słońce swoje promienie nam śle.
Każde dziecko wtedy się pyta,
Gdzie to życie tak czyste, no gdzie.
Ref.:
Gdzie staw – tam żaby
Gdzie staw – tam lilie
Gdzie staw – tam przyroda woła nas
Gdzie staw – tam słońce
Gdzie staw – tam liście
Gdzie staw – tam przyroda woła nas.
Wszystkie drzewa poczuły już wiosnę,
Świeże listki rozwija dziś wiatr.
Z roślinami i ja dzisiaj rosnę,
By ratować roślinny nasz świat.
Ref.:
Gdzie staw – tam żaby…
Pamiętajmy o wszystkim co żyje
Byśmy mogli i my także żyć
Świat jest piękny więc chrońmy te kwiaty
Co w ogródku naszym chcą być.
Ref.:
Gdzie staw – tam żaby…
11. Wyjście dzieci na plac przedszkolny – korowód z Marzanną – okrzyki dzieci:
- Precz zimo zła!,
- Marzanno, Marzanno, ty słomiana panno!,
- Marzanno, Marzanno odpłyń gdzieś za morza niech kwitną już kwiaty, zielenią się zboża!
- Marzanno, Marzanno niechaj zima minie, a kra na strumyku wraz z Tobą odpłynie!
- Marzanno, Marzanno już nie chcemy ciebie, niech świeci nam słonko na wiosennym niebie!
- Marzanno, Marzanno zabierz z sobą lody, chcę cieszyć się wiosną póki jestem młody!
- Wiwat, wiwat wiosna!.
12. Poszukiwanie zwiastunów wiosny.
Dzieci wyruszają na poszukiwanie zwiastunów wiosny, szukają pąków na drzewach, młodej trawy, słuchają śpiewu ptaków.
13. Gry i zabawy na świeżym powietrzu (zabawa w):
- „Berka”,
- „Powódź”,
- „Mamo, mamo, ile kroków do domu”,
- „Gąski, gąski do domu”.
14. Zbiórka, porządkowanie terenu, zbieranie papierów, opakowań.
Opracowała: Jadwiga Rozporska